ŁAGODNA REWOLUCJA W POLSCE U SCHYŁKU XVIII WIEKU

Osiemnastowieczna Rzeczpospolita pogrążona była przez większość stulecia w głębokim kryzysie wewnętrznym, dodatkowo zaognianym przez zależność polityczną od Rosji. Polska wkraczała w drugą połowę XVIII w. jako kraj słaby, targany walkami koterii magnackich, wyniszczony działaniami wojennymi, trawiony konserwatyzmem szlacheckim, wymagający gruntownych reform. Zapoczątkowane przez oświecone elity magnackie spod znaku Familii w r. 1764 i kontynuowane przez Stanisława Augusta przemiany przyniosły wprawdzie zauważalne rezultaty, nie były one jednak rozwiązaniami na miarę generalnej reformy Rzeczypospolitej. Diametralną zmianę sytuacji przyniósł dopiero schyłek XVIII stulecia związany ze wzrostem aktywności politycznej oświeconej ziemiańskiej szlachty, zmierzającej do uwolnienia kraju spod zależności rosyjskiej i przeprowadzenia całościowej reformy państwa, wspartej na założeniach antymagnackich. Ogromne, wprost niebywałe zaktywizowanie polityczne oświeconych ziemian uzyskało postać wielkiego ruchu społecznego ogarniającego cały kraj. Ruch ten przybierając formę łagodnej rewolucji, zawładnął na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XVIII stulecia losami Rzeczypospolitej. Jego najbardziej spektakularnym przejawem był obradujący w Warszawie w latach 1788-1792 Sejm Wielki zwany też Czteroletnim, osiągnięcia którego stanowią przedmiot rozważań niniejszej pracy. Podjęte przez Sejm decyzje polityczne przywróciły państwu pełną niezawisłość od Rosji, a wysiłki reformatorskie doprowadziły do odnowy i unowocześnienia Rzeczypospolitej, umożliwiając uchwalenie Konstytucji 3 maja (1791 r.), jako jednej z trzech pierwszych w skali światowej nowocześnie pomyślanych konstytucji.